تحول در نظام دادرسی الکترونیکی ایران

نظام قضایی ایران در دهه‌ی اخیر شاهد یکی از مهم‌ترین تغییرات ساختاری خود بوده است: گسترش دادرسی الکترونیکی.
ایجاد سامانه‌هایی مانند «ثنا»، «عدل ایران» و «سجام» نه‌تنها روند رسیدگی‌ها را تسریع کرده، بلکه شفافیت و دسترسی عمومی به عدالت را افزایش داده است.

پیش از اجرای این سامانه‌ها، روند ابلاغ، ثبت دادخواست، یا اطلاع از وضعیت پرونده بسیار زمان‌بر بود. اکنون، تمام این مراحل به‌صورت الکترونیکی و از طریق احراز هویت آنلاین انجام می‌شود.
با این حال، چالش‌هایی مانند ضعف زیرساخت‌های اینترنتی در مناطق محروم، مشکلات امنیت داده‌ها و آموزش ناکافی کاربران هنوز مانع بهره‌برداری کامل از این ظرفیت است.

از منظر حقوقی، ماده ۱۷۵ قانون آیین دادرسی کیفری و آیین‌نامه‌های مربوطه، اعتبار حقوقی ابلاغ‌های الکترونیکی را تضمین کرده‌اند. با این وجود، برخی وکلا معتقدند که در دادرسی‌های حضوری، ارتباط انسانی نقش مهمی دارد و حذف آن می‌تواند بر عدالت دادرسی تأثیر بگذارد.
در مجموع، ایران با حرکت به‌سوی قضاوت هوشمند، گامی جدی به سمت تحول دیجیتال در عدالت برداشته است و این مسیر در سال‌های آینده نیز با هوش مصنوعی و تحلیل داده‌ها ادامه خواهد یافت.